woensdag 8 augustus 2012

Plein Air in het Gentse

"Tunnel"
Bourgoyen-Ossemeersen
Olie op canvasboard
30x40 cm



"Brugje"
Muinkpark
Olie op paneel
30x40 cm


"Schelde"
Enkele km's langs het pad achter het belastingkantoor aan de Gaston Crommenlaan
Olie op paneel
48x60 cm






Heiligen


Op de engelstalige website van het Prado museum zijn er zeer hoge resolutie beelden van 2000 kunstwerken te vinden (5000 op hun Spaanse). Vooral op de kleinere werken, zoals de portretten, is zowat iedere penseelstreek herkenbaar - men kan online geen beter uitnodiging vinden om in de voetsporen van de meester te treden (of toch te pogen). 
Het spoorde me aan om drie werken van Rubens te kopiëren, drie heiligen uit een reeks van wel een dozijn. Ik volgde in deze kopies het door Rubens aangewende procedé: een okerkleurige imprimatura aangebracht met een brede borstel, daarop een onderschildering in bruinen en dan de uiteindelijke afwerking.

Olie op paneel, 80x60 cm


Sint Pieter met de sleutels van de hemel (goud) en de hel (lood). Astroloog en Rubens-fan Jos Verhulst stuurde mij zijn essay "Pieter Pauwel Rubens, Margherita Guarducci en de datering van de kruisiging van Petrus" op waarin hij een verwijzing naar de datum van de kruisiging van de heilige afleest uit de compositie van het schilderij.
"Een blik op de horoscoop van zaterdag 13 oktober 64 leert twee zaken. Vooreerst is de ecliptische hoek tussen de Zon (goud) en Saturnus (lood) op deze dag inderdaad ongeveer zo groot als gesuggereerd door de posities van de twee sleutels op Rubens’ schilderij (...) Ten tweede zien we onmiddellijk dat de horoscoop drie scherpe vierkantsaspecten vertoont: een vierkant Saturnus-Venus, een vierkant van Mercurius met de nauwe conjunctie Pluto-Jupiter en een vierkant Uranus-Neptunus. Onmiddellijk rijst het vermoeden dat deze drie kruisjes op Petrus’ kraagboord overeenstemmen met deze drie vierkantsaspecten."
Ik ben niet thuis in het berekenen van data aan de hand van de stand der planeten, laat staan het uittekenen van horoscopen, maar ik neem aan dat Jos' berekeningen correct zijn, wat van dit alles toch wel een zéér grote toevalligheid maakt.

Een geheime hobby van Rubens?

Tijdens het kopiëren heb ik iets transcendents mogen ondergaan: ik ervoer wat ik alleen kan omschrijven als "het opengaan van de sluizen van de heerlijkheid." 
Ik vond het een waar privilege en een gevoel waarvan ik niet eens kon inbeelden dat het bestond, en waarvan ik diep heb mogen drinken. 

Onder: Sint Paulus

Grisailles

Torso Belvedere
Een subtiele schakering van lijnen, schaduwen en lichtvlekken
speelt over deze gespierde torso -- de zgn. Torso Belvedere --
een van de mooiste kunstwerken die de Grieken ons nagelaten hebben.
Het prachtige ritme van lijnen, licht en donker, de meesterlijk perfecte vorm
en de verminking van het hoofdloze lichaam: representeert het
de actuele toestand van de traditionele Kunsten?

Olie op paneel
77,5x60 cm
 



Laocoon
De Trojaanse hogepriester die ten onder ging aan zijn goede intenties.
Meer over hem vindt u hier.

Olie op paneel.
70x58cm
 


Piéta
Het onbeschrijfelijk mooie meesterwerk van Michelangelo.

Olie op paneel
30x40 cm
 


Koppen van Rubens


Clara Serena
Naar Rubens -- vrije interpretatie van het portret dat de schilder
van zijn dochtertje maakte enkele jaren na haar dood. Het is een ander
meisje geworden dan het dochtertje van de schilder.

Olie op paneel
32x24 cm
 

Man met lijkwade
Fragment uit de Kruisafname in Antwerpen.

Olie op papier op paneel
32x24cm




De Theorie van de kunstpiramide

Recentelijk dwaalden mijn gedachten over de anatomie van een kunstwerk en het viel mij op dat kunstwerken ontstaan uit een boodschap (informatie), net zoals het leven onstaat uit een boodschap, een code, het DNA... Net als het DNA is een kunstwerk de drager van een bepaalde informatie. Welke informatie?

Een idee wordt een boodschap van zodra deze gecommuniceerd wordt. Ontstaan uit een idee, materialiseert zich een boodschap die kunstenaar giet in de vorm van een kunstwerk. Alle aspecten van een kunstwerk staan in functie van de idee, de boodschap die de kunstenaar wil overbrengen.

(Ik vervolg mijn betoog in het kader van de schilderkunst, hoewel het ruimer geïnterpreteerd kan worden.) In het geval van de schilderkunst, betreft het 5 aspecten:

1 - Keuze van objecten/personages. Dit kunnen dode voorwerpen evenals levende wezens zijn. Zij worden gekozen in functie van de boodschap die de kunstenaar wil overbrengen.

2 - Arrangement van de gekozen objecten (de "compositie"): samen met een juiste keuze van objecten wordt hun opstelling bepalend om de idee exact weer te geven. Hierin wordt niet alleen de onderlinge positie maar ook de lichaamshouding van personages begrepen. De compositie bepaalt voor een groot deel de duidelijkheid waarmee de gekozen boodschap tot uitdrukking komt.

3 - Belichting; richt de aandacht; accentueert ruimtelijkheid, sfeer en overzichtelijkheid van de compositie. Staat volledig in functie van de boodschap.

4 - Kleur; bepaalt voor een groot deel of het schilderij aanschouwlijk is of niet, smaakvol dan wel smakeloos. Staat het minste van al in functie van de boodschap.

5 - Schildertechniek; is sterk beïnvloed door het temperament van de schilder maar hoort conform de boodschap te zijn. Het is hier waar de schilder zijn meest materiële vingerafdruk nalaat.

De thans gematerialiseerde boodschap wordt gezien door het publiek die de ontvanger is van de oorspronkelijke idee, de onstaansreden van het kunstwerk. De idee wordt uitgestraald en wekt de aandacht van het publiek. De betoverende kracht van de kunst grijpt de aandacht van de toeschouwer en voert zijn geest naar de bron van de idee. Dat is de onstuitbare forte van kunst. Geen kunstenaar die het zal ontkennen.

Aldus kan een idee het publiek bewegen middels het kunstwerk. Bewegen in welke zin? Bijvoorbeeld, een kunstwerk kan een mens verheffen; het geestelijke niveau waar de boodschap van afkomstig is dient daartoe logischerwijze van een hoger niveau te komen dan die van het publiek. Aldus ontstaat een piramide met de idee als top (de zender), het kunstwerk als drager en het publiek (de ontvanger) onderaan.

In het geval van de piramide is de oorspronkelijke boodschap afkomstig van een belevingswereld die noodzakelijkerwijze ruimer en rijker moet zijn dan die van de toeschouwer. In dit geval zal de overgebrachte idee de belevingswereld van het publiek doteren met prikkels van een hoger niveau, wat verwarring en onrust kan verjagen, de ziel verheffen, het hart koesteren, het lichaam versterken, enzovoort.

Indien de boodschap van een lager allooi is dan de toeschouwer, vormt zich geen piramide, maar eerder een trechter die de toeschouwer naar beneden haalt naar een belevingswereld van eveneens een lager allooi, namelijk het oorspronkelijke niveau waarop de idee ontstaan is. Dit betekent in de praktijk dat het betreffende kunstwerk de toeschouwer enigszins zal corrumperen; zijn belevingswereld zal aangetast worden en hij zal een kracht ervaren die hem naar beneden haalt. Dit is het onvermijdelijke vermogen van alles wat kunst is - de kracht om de mens te transporteren. De vraag is alleen: waarheen?

Veel staat ongetwijfeld in functie van de frequentie en duur van de blootstelling aan het betreffende kunstwerk, en de mate waarin de overgebrachte idee zich nestelt in de geest van de toeschouwer.

Deze theorie noem ik de theorie van de kunst-piramide.

Wim Van Aalst, 21 januari 2011